Plastigion: sbarduno trawsnewid systemig

Problem

Gall plastig chwarae rhan hanfodol mewn pecynnu'r nwyddau rydyn ni'n eu prynu – o warchod nwyddau wrth eu cludo, i gyfrannu at ymestyn oes silff bwyd. Fodd bynnag, mae'r un priodweddau sy'n gwneud plastig yn ddeunydd mor amryddawn fel ei gryfder, ei ysgafnder, a’i wydnwch, hefyd yn achosi problemau sylweddol pan mae’n cronni yn yr amgylchedd. Mae effeithiau dinistriol llygredd plastig ar amgylcheddau naturiol wedi cael eu dwyn i’r amlwg, ac mae pryder yn uchel yn fyd-eang. 

Ateb

Am bron i 20 mlynedd, mae WRAP wedi bod yn gweithio ar atebion i'r niwed a achosir gan ddeunydd pacio plastig problemus, ymhell cyn i raddfa effaith amgylcheddol plastig gael ei weld yn eang. Mae ein ffocws wedi parhau’n gadarn gydol y cyfnod hwn.

Rydym yn gweithio i drawsnewid systemau ddeunydd pacio plastig trwy leihau neu ddileu plastig diangen neu broblemus, gan sicrhau bod plastig angenrheidiol yn cael ei ddylunio i gael ei ailddefnyddio, ei ailgylchu neu ei gompostio, ac yna ei ailgylchu, yn ddelfrydol yn ôl i ddeunydd pacio.

Ein gwaith tuag at Ffordd Gylchol o Fyw yn dechrau yn y Deyrnas Unedig

Dechreuodd ein gwaith arloesol tuag at Ffordd Gylchol o Fyw gyda phlastig yn y Deyrnas Unedig yn 2004.

Gan weithio gyda busnesau fel Coca-Cola, Boots, a Marks & Spencer, rydym wedi profi y gellid defnyddio plastig PET wedi’i ailgylchu’n ddiogel ochr yn ochr â phlastig PET crai mewn poteli diod. Creodd farchnad ar gyfer plastig eilgylch, a gwneud ailgylchu mwy ohono'n fwy ymarferol yn economaidd.

Yn 2005, aethom i’r afael â photeli llaeth plastig, un o hanfodion y cartref, drwy gau’r ddolen ar ailgylchu poteli llaeth a chynyddu graddfa atebion ar draws manwerthwyr mawr fel ASDA a Waitrose. Drwy gael y diwydiant at ei gilydd a chanolbwyntio ar gategorïau cynnyrch penodol, rydym wedi lleihau deunydd pacio diangen, gan gyflawni gostyngiad o 25% mewn pecynnau iogwrt ac wyau Pasg rhwng 2009 a 2016.

Ategir gwaith parhaus WRAP gyda gweithgynhyrchwyr, brandiau a manwerthwyr gan bartneriaethau cadarn gyda llywodraethau ac ymgysylltu â dinasyddion. Mae ein cydweithrediad â llunwyr polisi yn hanfodol i helpu i lunio a llywio deddfwriaeth, fel cyflwyno gwaharddiadau ar eitemau plastig, treth ar ddeunydd pacio plastig a mentrau cyfrifoldeb cynhyrchwyr estynedig (EPR).

Mae ein hymgyrch Ailgylchu Nawr yn ymgysylltu â dinasyddion yn uniongyrchol i ddarparu'r wybodaeth gywir a'r cymhelliant i ailgylchu. Rydym yn defnyddio gwyddoniaeth dinasyddion a modelau newid ymddygiad profedig i wella ansawdd a swm ailgylchu yn systematig. Mae ymgysylltu strategol â'r diwydiant cyfan wedi bod yn ganolog i’n llwyddiant. Mae’r ymgyrch Ailgylchu Nawr wedi’i fabwysiadu ledled y wlad gan gynnwys ar draws y rhan fwyaf o awdurdodau lleol a busnesau drwy labelu ar becynnau.

Esgor ar rwydwaith rhyngwladol o Gytundebau Plastigion

Yn 2018, fe wnaethom ehangu ein hymrwymiad i newid ar raddfa eang trwy lansio’r UK Plastics Pact gyda’r Ellen MacArthur Foundation. Tynnodd y fenter arloesol hon lywodraethau, busnesau, cyrff anllywodraethol ac academyddion ynghyd i fynd i'r afael â llygredd plastig gyda gweledigaeth a rennir a thargedau y gellir eu gweithredu.

Ers hynny rydym wedi mynd â’r model yn fyd-eang gyda rhwydwaith o Gytundebau Plastigion ar draws 22 o wledydd, oll yn cynnull diwydiant ac yn gwneud cynnydd amlwg ar broblem gwastraff plastig trwy egwyddorion economi gylchol.

Effaith

Rydym wedi gwneud cynnydd sylweddol wrth fynd i’r afael â modelau ‘cymryd-gwneud-gwaredu’ anghynaliadwy mewn plastigion. Gyda chefnogaeth ein partneriaid rydym yn datblygu atebion sy'n hyrwyddo ffordd gylchol o fyw, gan ganolbwyntio ar heriau bob dydd i ysgogi trawsnewid systemig er mwyn pobl a'r blaned.

O amgylch y byd:

• Mae dros 360,000 o dunelli o blastigion problemus wedi'u dileu yn fyd-eang trwy Gytundebau Plastigion, gan gadw biliynau o eitemau allan o safleoedd tirlenwi a'r amgylchedd
• Mae mwy na 850,000 o dunelli o ddeunydd pacio plastig wedi'u hailgynllunio i fod yn rhai y gellir eu hailddefnyddio, eu hailgylchu neu eu compostio
• Mae cynnwys eilgylch  mewn plastigion wedi cynyddu gan 44%, gan osgoi cynhyrchu 2.2 miliwn o dunelli o blastig crai.

Yn y Deyrnas Unedig:

• Rhwng 2018 a 2022, gostyngodd gwerthiant a dosbarthiad plastigion untro problemus fel cyllyll a ffyrc, gwellt yfed, a deunydd pacio polystyren gan 99.6%, gan dynnu 730 miliwn o eitemau allan o gylchrediad
• Mae 90% o bobl yn ailgylchu’r rhan fwyaf o ddeunyddiau ailgylchadwy’n rheolaidd
• Erbyn hyn mae gan boteli PET a llaeth gynnwys ailgylchu cyfartalog o 42.6% a 40% yn y drefn honno, gyda lefelau ailgylchu poteli plastig wedi codi'n sylweddol o 5% yn 2002 i dros 75% heddiw.

Mae llawer i’w wneud o hyd ac mae gwaith WRAP yn parhau. Rydym yn cydweithio â sefydliadau ymchwil fel UKRI i fynd i’r afael â heriau plastig dybryd trwy arbenigedd academaidd, cefnogi technolegau ailgylchu arloesol, ac ymgynghori â llywodraethau i ddatblygu deddfwriaeth effeithiol yn y dyfodol ar gyfer pobl, y blaned, a natur.

Golwg fanylach: Poteli llaeth

Mae person cyffredin yn y DU yn defnyddio 70 litr o laeth y flwyddyn. Felly wrth drafod deunydd pacio llaeth, mae gwir ots am yr hyn a ddewiswn.

Ein nod? Integreiddio cylcholdeb ar hyd y broses o gynhyrchu poteli llaeth plastig trwy ddull dylunio-gwneud-ailddefnyddio, fel y gellir troi hen boteli llaeth (HDPE ôl-ddefnyddiwr) yn rhai newydd (rHDPE gradd bwyd).

Yna aeth WRAP ati i gynnull cymdeithasau masnach, llaethdai, ailgylchwyr, a chynhyrchwyr poteli ar brosiect arddangos i ddatblygu proses ar raddfa ddiwydiannol ar gyfer didoli ac ailgylchu hen boteli llaeth yn boteli llaeth newydd.

Y cam cyntaf: Roedd yn rhaid inni brofi bod modd i hyn gael ei wneud yn ddiogel. Dadansoddwyd hyd at 30,000 o boteli llaeth unigol a datblygwyd proses ailgylchu a allai gynhyrchu deunydd o ansawdd uchel wedi'i ailddefnyddio sy'n ddiogel i bobl ei fwyta – y cyntaf yn y byd. Rhoddodd hyn brawf inni y gallai prosesau cynaliadwy weithio ar raddfa fwy.

Helpodd y dystiolaeth a roesom i bontio bylchau data ar gyfer deddfwriaeth Ewropeaidd a safonau’r diwydiant yn y maes hwn ac fe osododd lwybr tuag at economi gylchol ar gyfer poteli llaeth plastig.

Ond dim ond megis dechrau oedd hyn. Fe aethom ati wedyn i weithio’n uniongyrchol gyda chynhyrchwyr i ail ddylunio’r poteli llaeth y maent yn eu cyflenwi i sicrhau bod modd eu hailgylchu dro ar ôl tro. Roedd sylw at fanylder yn allweddol, yn cynnwys yr effaith bwysig y mae lliwiau’r caeadau’n ei chael. Oherwydd hynny, newidiwyd lliwiau’r caeadau i leihau (ac wedyn i ddileu) pigment i osgoi drygliwio’r deunydd eilgylch.  

Effaith:

• Darparu tystiolaeth i gefnogi newid i ddeddfwriaeth yr UE i sefydlu dull mwy cylchol ar gyfer pecynnau llaeth plastig
• Mae’r rhan fwyaf o bobl yn y Deyrnas Unedig yn aml yn ailgylchu poteli llaeth, ac mae’r gyfradd ailgylchu yn tua 80%
• Heddiw, mae poteli llaeth HDPE yn cynnwys hyd at 40% rHDPE.

Golwg fanylach: Y Plastics Pact

Mae ein huchelgeisiau ar gyfer Ffordd Gylchol o Fyw yn galw am drawsnewid ar lefel systemig. Er bod ein hymdrechion i dreialu prosiectau ar draws y diwydiant a chynyddu graddfa newid i eitemau unigol wedi profi’n llwyddiannus, er mwyn sicrhau newid gwirioneddol effeithiol, mae angen inni weithio’n gyfannol ar draws y system blastigion gyfan.

Ymunodd WRAP â’r Ellen MacArthur Foundation i ddatblygu’r UK Plastics Pact, sef cynllun peilot ar gyfer model cynaliadwyedd cwbl newydd ar gyfer plastigion – un a fyddai’n dod ag arweinwyr diwydiant ar draws llywodraethau, busnesau, cyrff anllywodraethol ac academyddion ynghyd i sicrhau newid. Roedd WRAP yn gallu defnyddio ei sefyllfa unigryw yn sefyll ar y groesffordd rhwng llywodraeth, busnes a dinasyddion i ddod â'r holl grwpiau gwahanol hyn at ei gilydd mewn ymdrech ar y cyd i frwydro yn erbyn plastigion problemus.

Mae’n ofynnol i aelodau adrodd ar gynnydd yn erbyn pedwar targed cysylltiedig:  

• Dileu eitemau o ddeunydd pacio plastig problemus neu ddiangen
• 100% o ddeunydd pacio plastig i fod yn ailddefnyddiadwy, yn ailgylchadwy neu’n gompostadwy  
• 70% o ddeunydd pacio plastig i gael ei ailgylchu neu ei gompostio’n effeithiol  
• 30% cynnwys eilgylch ar gyfartaledd.

Mae WRAP yn tynnu’r diwydiant ynghyd i gydweithio i oresgyn yr heriau, gan ddarparu cymorth, adnoddau a chyfarwyddyd i aelodaeth y Plastics Pact.

Effeithiau

• Ers ei lansio yn 2018, mae’r UK Plastics Pact wedi tyfu i gynnwys mwy na 200 o lofnodwyr, yn amrywio o weithgynhyrchwyr i frandiau a manwerthwyr bwyd
• Mae yna leihad o 8% yng nghyfanswm y deunydd pacio plastig a ddefnyddir yn y Deyrnas Unedig gyda mwy na 280 biliwn o eitemau nad ydynt mewn cylchrediad gyda lleihad cysylltiedig mewn allyriadau nwyon tŷ gwydr (NTG) o 10.5%
• Mae seilwaith wedi cael ei greu sy’n galluogi gwell ansawdd a lefelau uwch o ailgylchu yn y Deyrnas Unedig
• Mae’r sylfaen aelodaeth wedi treblu’r defnydd o gynnwys eilgylch mewn nwyddau, gan ddylunio plastigion anodd eu hailgylchu allan bron yn gyfan gwbl, yn cynnwys tybiau plastig du, a fu unwaith yn gyffredin ar silffoedd prydau parod archfarchnadoedd.  

Yn hollbwysig, mae’r UK Plastics Pact wedi darparu model y gellir newid ei raddfa er mwyn bod yn gatalydd i ddull cydgysylltiedig yn fyd-eang. Mae yna bellach 12 o Gytundebau yn taclo llygredd plastig yn cynnwys 18 o wledydd a rhanbarthau ar chwe chyfandir sy’n ymgysylltu â mwy na 900 o sefydliadau lleol a byd-eang.